UN
Howlaha waxqabad ee hay'adaha QM ee Soomaaliya ee Abriil 2022
 |
Bini'aadannimo | Hay’adda OCHA waxa ay ku baaqday in la helo dhaqaale dheeraad ah si loo daboolo baahiyaha bini'aadannimo Iyadoo ay wehliyaan FAO, UNICEF iyo WFP, ayey OCHA soo saartay bayaan wadajir ah oo ku baaqaya in si degdeg ah loo keeno lacag si ay awood ugu yeelato kor u qaadista gargaarka naf-badbaadinta ee Soomaaliya. Baaqa ayaa daba socday sii deynta waji cusub ee kala soocidda sugnaan cunto oo isku dhafan iyo falanqaynta khatarta taasoo lagu ogaaday in lix milyan oo Soomaali ah - ku dhawaad 40 boqolkiiba shacabka - ay hadda wajahayaan heerar sugnaan la’aan cunto oo aad u daran, iyada oo xaalado macluul ah ay u badan tahay in laga helay lix deegaanada dalka. Tani waa ku dhawaad laba laab tirada dadka ay soo food saartay xaalad sugnaan la’aan cunto oo ba'an oo abaarta iyo qalqalka la xiriira tan iyo billowgii sanadkan. Qorshaha wax ka qabashada bini'aadannimada ee 2022 oo lagu raadinayo 1.5 bilyan oo doollar baahida dalka ayaa ah mid aan la bixin, iyadoo Soomaaliya ay la tartameyso xaaladaha degdegga ah ee caalamiga ah ee maalgelinta. |
|
 |
Beeraha | Hay’adda FAO waxa ay ka caawisaa beeralayda inay kordhiyaan wax soo saarka FAO waxa ay taageertay bulshada maxalliga ah ee ku dhaqan degmada Marka ee gobolka Shabeellaha Hoose si ay u kordhiyaan wax soo saarka beerahooda, loona kobciyo dhaqdhaqaaqa dhaqaalaha. Degmadu waxay ka mid tahay meelo badan oo Soomaaliya ka mid ah oo laga yaabo inay noqoto goob cunto barwaaqo leh oo nabad ah, gaar ahaan iyadoo dalku uu wajahayo mustaqbal aan la hubin oo ku wajahan isbeddelka cimilada. Haddana caqabado ay ka mid yihiin kaabayaasha biyaha oo liita, maamulka iyo nabad-galyo xumada ayaa deegaanka dib ugu celiyay awooddii uu lahaan lahaa. Taageeradu waxa ay ku timid mashruuca Taageeridda Adkeysiga (ProAct), kaas oo uu maalgeliyo Midowga Yurub; iyo, iyada oo loo sii marayo la-hawlgalayaasha maxalliga ah, taageeradu waxa ay ku timid qaab adeegyada waraabka, tababarka dhaqanka wanaagsan ee beeraha, iyo helitaanka suuqyo wanaagsan iyadoo dib-u-habayn lagu sameeyay buundooyinka mara marin-biyoodka badan ee gobolka. Sida laga soo xigtay FAO, adeegyadan, beeralayda maxalliga ah hadda waxay ku kifaaxi karaan wax soo saar wanaagsan, iyagoo gacan ka geysanaya dhisidda mustaqbal nabdoon oo adkaysi leh. |
|
 |
Saxaafadda | Hay’adda UNDP waxay taageertay daahfurka warbaahintii ugu horreysay Soomaaliya ee dhammaan haween ah Hay’adda UNDP waxay taageertay billowga hawlgallada warbaahintii ugu horreysay ee dhammaan dumar ah ee Soomaaliya. Qaybtan oo lagu magacaaabaa Bilan, oo Af-soomaali ahaan macnaheedu yahay “iftiin iyo dhalaal” ayaa waxaa maalgeliya hay’adda UNDP, waxaana lagu qabtaa gudaha xafisyada Dalsan Media Group ee magaalada Muqdisho, iyadoo waxyaabaha ay soo saaraan laga baahiyo TV-ga, Raadiyaha iyo baraha internetka Dalsan. Bilan waxa ay sidoo kale sheekooyin u soo saartaa Guardian, El País iyo warbaahinnada kale ee caalamiga ah si ay u soo bandhigaan saxaafada haweenka Soomaaliyeed oo ay u soo gudbiyaan dhinac ka duwan Soomaaliya oo dhan. Qeybta waxaa ka howlgala lix haween saxafiyiin ah oo maamulaya koox si buuxda u madax banaan oo soo tebinaysa sheekooyinka ay rabaan in la sheego sida ay rabaanna loo sheego. Ka hor daah-furka, kooxdu waxa ay dhameysteen tababar degdeg ah oo muddo laba toddobaad ah oo ay ku taageertay UNDP, kaasoo ku saabsan Saxaafadda wareegta, Badqabka iyo Anshaxa oo ay siiyeen qaar ka mid ah xirfadlayaasha ugu wanaagsan Soomaaliya. |
|
 |
Dhallinyaro | Hay’adda UNFPA waxay taageertaa xarunta dhallinyarada ee Hargeysa In ka badan 400 oo dhallinyaro ah ayaa ka qalin jabiyay xarunta dhallinyarada Hiraal ee Hargeysa, Somaliland, kaddib markii ay dhammeeyeen barnaamijyo kala duwan oo lagu kobcinayo xirfadaha. Hay’adda UNFPA ayaa ka soo qaybgashay xafladda ka dhacday xarunta oo sidoo kale dib u habayn lagu sameeyay iyadoo ay hay’adda gacan ka gaysanayso. Horumarka caalamiga ah si uu u ahaado mid waara, waxaa lama huraan ah in dhallinyarada la taageero loona dhiirrigeliyo sida wakiillo firfircoon iyo horseedka isbeddelka. Hay’adda UNFPA waxa ay ka shaqeysaa in ay xoojiso awoodda dhallinyarada Soomaaliyeed si ay si si guul leh uga qayb noqdaan fursadaha shaqaaleynta iyo kobaca dhaqaalaha. |
|
 |
Ganacsi | Hay’adda UNIDO ayaa hawlahooda u fududaysay wafdi ganacsato Soomaaliyeed ah oo ku sugan Talyaaniga Hay’adda UNIDO waxay taageertay koox wakiillo ganacsato Soomaaliyeed ah oo safar shaqo ku tagay dalka Talyaaniga si ay ula kulmaan dhowr shirkadood oo Talyaani ah oo ka shaqeeya qaybta farsamada beeraha iyo waraabka. Wakiilada Soomaalida waxay ka kala socdeen shirkadda farsamada beeraha, Jubba Agro; Premier Bank; iyo SOMinvest, iyada oo agaasimaha SOMinvest door aad u muhiim ka ciyaaray bixinta qaab-dhismeedka hay'adaha ee iskaashiga la been abuuray. Wafdigu waxay la kulmeen Nardi Group, Case New Holland-CNH, iyo Giunti - oo hormuud u ah shirkadaha Talyaaniga ee wax soo saarka iyo waraabka – waxa ayna ku dhawaaqeen in Premier Bank uu la shaqeyn doono bangiyada Talyaaniga, sida shuraako maaliyadeed oo kale. Wafdiga ayaa sidoo kale booqday labo warshadood si ay wax badan uga ogaadaan marxaladaha wax soo saarka. Xafiiska Horumarinta Tiknoolajiyada Maalgashiga ee UNIDO ee magaalada Rome ayaa sidoo kale taageeray booqashadan, taasoo gacan ka geysatay is-dhaafsiga aqoonta iyo habka ugu wanaagsan, iyo kobcinta iskaashiga soo jireenka ah ee Soomaaliya iyo Talyaaniga ee ganacsiga iyo horumarinta beeraha. |
|
 |
Hab nololeedka | IOM oo waxbarasho ugu deeqeysa hablaha reer Hargeysa IOM oo kaashanaysa Muna Jaamac oo ah gabar isku ah farxamiste qurxisa dumarka iyo ganacsato Soomaaliyeed oo si weyn loo yaqaan si deeq waxbarasho loo gaarsiiyo haweenka dib u soo laabtey iyo kuwa taagta daran ee ku nool magaalada Hargeysa ee Somaliland. Sidaa darteed, 30 haween ah ayaa ka qayb-galay koorsada qurxinta dumarka oo socotay muddo lix toddobaad ah, taasoo ay ku baranayeen farsamada qurxinta dumarka iyo xirfadaha ganacsiga oo u sahlaysa inay mustaqbalka furtaan goobo u gaar ah. Aqoonta ay kororsadeen waxay kaloo ka saacideysaa inay isku filnaadaan, waxayna ka hortageysaa tahriibka qasabka ah. Sida laga soo xigtay IOM, mashruucu wuxuu kor u qaaday kalsoonida iyo xirfada haweenka wuxuuna kobciyay in haweenka soo laabtay ee dib u dhexgelaan bulshadooda. |
|
 |
Gurmadka Abaarta | UNHCR ayaa qoysaska abaartu saameysey u qeybisey kaalmo aan cunto ahayn UNHCR waxay si dhow ula shaqeysay hay’adaha ay shaqo wadaaga yihiin ee ka qeyb qaata bini'aadannimada si ay wax uga qabtaan baahiyaha dadka barakacayaasha ah iyo dadka nugul ee wajahaya xaalado abaareed oo daran ee ku sugan maagaalada Dhoobley, ee koonfurta Soomaaliya. Iyada oo la kaashanaysa maamulka degmada, UNHCR waxa ay tilmaansatay qoysaska aadka u nugul ee ay abaaruhu soo barokiciyeen. Kaalmadan ayaa waxaa ka mid ahaa qaybinta xirmooyinka alaabaha oo ka kooban jeerigaanada biyaha, bustayaal, laambadaha cadceedda, maro kaneecada, gogosha hurdada, qalabka jikada iyo nalalka cadceedda ku shaqeeya. Bishii Abriil, ku dhawaad 95,000 oo barakacayaal ah iyo bulshada marti-gelisay ayaa ka faa'iidaystey agabka aasaasiga ah ee ka kooban agabka guryaha, oo lacag caddaan ahaan loo siiyey ama agabkii, UNHCR waxaa weli ka go'an in ay sii waddo kaalmada ay siiso barakacayaasha, qaxootiga iyo dadka goobahooda dib ugu soo laabtay ee ay saameeyeen abaaruhu iyo isbeddellada cimilada joogtada ah. |
|
 |
Tallaalka | UNICEF ayaa taabagelisay Ololaha Tallaalka Dabeysha UNICEF waxa ay taageertaa hawlaha tallaalka ee degmooyinka kala duwan Soomaaliya ee uu ka dillaacay cudurka jadeecada. Sababo la xiriira tegista goobaha qaarkood oo adag, amni-darrada, iyo bixinta adeegyada caafimaadka oo aan loo sinneyn, gaar ahaan dadka reer miyiga ah iyo kuwa reer guuraaga ah, Soomaaliya waxay ku tiirsan tahay ololaha tallaalka dheeriga ah ee noocaas ah ee lagu bar-tilmaameedsado jadeecada iyo cudurrada kale ee looga hortagi karo tallaalka sida dabeysha iyo teetanada. Dadaalkan ayaa yimid ka dib Sahanka Tirakoobka Dadweynaha iyo Caafimaadka ee Soomaaliya 2019 kaas oo lagu ogaaday in kaliya 22.7 boqolkiiba carruurta ay da'doodu u dhaxayso 12-23 bilood laga tallaalay jadeecada. Ilaa hadda, 503,700 oo carruur ah oo da’doodu u dhaxayso lix ilaa 59 bilood ayaa la tallaalay, waxaana socda qorshe lagu tallaalayo 242,973 kale oo carruur ah oo ku nool lix degmo, iyo sidoo kale olole lagu marayo dalka oo dhan ka hor dhammaadka sanadkan. Inta lagu jiro abaarta socota, 4,790 xaaladood oo looga shakisan yahay jadeecada ayaa la soo sheegay, iyadoo 845 ka mid ah dadkaasi ay yihiin carruur da’doodu ka yartahay shan sano. |
|
 |
Howlaha Horumarinta | UN-Habitat ayaa marshi-biyeedyo ka dhistey xeebta Berbera Hay’ada Qaramada Midoobey u Qaabilsan Horumarinta Magaalooyinka ee UN-Habitat ayaa dhistey marshi-biyeed cabirkiisa yahay 6 kilomitir oo u dhaxeeya Xeebta Batalaale iyo bartamaha Berbera, caasimadda gobolka Saaxil ee Somaliland. Waxaa lagu dhisay dhagaxyo shub ah oo dhererkeedu dhan yahay 1.2 mitir dhinac kasta oo ka mid ah saddexda kiiloomitir ee wadada, marshi-biyeedyada waxay fududeynayaan marin loo dhanyahay iyo is dhex galka bulshada, oo ay ku jiraan isticmaalka kuraasta curyaamiinta iyo qalabka ee lagu socdo ee ku wajahan xeebta. Dhismaha kuma koobna marshi-biyeedyo kaliya. Goobo kale ayaa sidoo kale la dhisidoonaa: hal bosteejo basaska ah, shan goob oo har leh, saddex minaaradood oo ilaalo ah, 41 kursi, dhir beereedka loogu talagaley magaalooyinka, goobo yar yar oo loogu talagaley madadaalo iyo meel suuq ah oo loogu talagalay waratada wadooyinka. Waddada waxa kaloo loo sameyn doonaa nalka cadceedda ku shaqeeya iyo weelasha qashinka dib-u-warshadeeya. Mashruucan oo ay maal-gelinayaan Midowga Yurub ayaa la fulinayaa iyadoo lagala kaashanaayo dawladda hoose ee Berbera si looga qayb-qaato horumarinta xeebaha iyadoo si gaar ah diiradda loo saarayo is dhexgalka bulshada iyo abuurista hab-nololeed wanaagsan. |
|
 |
Wacyigelinta miinada | Hay’adda UNMAS waxa ay xustay Maalinta Caalamiga ah ee Wacyigelinta Miinada UNMAS waxa ay xustay Maalinta Caalamiga ah ee Wacyigelinta Miinada iyo Kaalmaynta Miinooyinka, oo la xusay 4-ta Abriil, iyadoo hawlo xiriir ah laga sameeyay Muqdisho. Hawlahan ayaa waxaa ka mid ahaa munaasabad ay la qaateen mas’uuliyiinta Maamulka Qalxaha Qarxa ee Soomaaliya, labo tartan oo isboorti, iyo baahinta idaacadaha maxaliga ah ee dalka laga sii daayay taasoo ku saabsan sida ay jilayaasha qaranka uga go’an tahay ee ay xoogga isugu geynayaan si ay Soomaaliya uga dhigaan mid ammaan ah. Hal-ku-dhegga wuxuu ahaa 'Dhul badbaado leh, Tallaabooyin badbaado leh, Guri badbaado leh', maalintu waxa ay ahayd munaasabad lagu muujinayo saameynta ay aafada miinooyinka ku leedahay Soomaalida, dib-u-xaqiijinta taageerada Soomaaliya si looga xoreeyo khataraha qarxa, iyo sidoo kale in la qiro guulaha la taaban karo ee laga gaaray waxqabadka bulsheed ee miinada. |
|
 |
Gurmadka abaaraha | Hay’adda WFP waxa ay hagtaa gargaarka cuntada iyo nafaqeynta qoysaska ay abaaruhu saameeyeen Hay’adda WFP ayaa billowday qorshe lagu xaqiijinayo in dadka ugu nugul Soomaaliya, iyo kuwa ay sida daran u saamaysay abaarta sii xumaanaysa, mudnaan loo siiyo gargaarka cunto iyo nafaqo ee muhiimka ah – xitaa iyada oo farqiga u dhexeeya gaajada sii kordhaysa iyo hoos u dhaca kheyraadka uu sii ballaaranayo. Lix milyan oo qof oo Soomaaliya ku nool ayaa hadda soo wajahaya sugnaan la’aan cunto oo halis ah iyadoo khatarta macluushu ay aad u sii kordhayso, WFP waxa ay kor u qaadeysaa si ay ilaa saddex milyan ula gaarto taageero naf-badbaadin iyo nafaqayn ah marka la gaaro Juun 2022. Jawaabtan ayaa mudnaan siineysa dadka halista ku jira, oo ay ku jiraan qaar badan oo ka mid ah 500,000 oo ay abaartu ka saartay guryahoodii tan iyo bishii Jannaayo, iyo kuwa ku nool deegaannada dalka ee ay sida daran u saamaysay abaarta taariikhiga ah. Si kastaba ha ahaatee, iyada oo uu jiro farqiga maalgelinta ee shaqadeeda wax ka qabashada dhibaatooyinka, WFP waxa ay si degdeg ah ugu ololaynaysaa taageero dheeraad ah si looga weecdo khatarta macluusha. |
|
 |
Doorashooyinka | QM oo soo dhaweysay doorashooyinka guddoonka Baarlamaanka Soomaaliya Saaxiibbada Beesha Caalamka ee Soomaaliya, oo ay ka mid tahay Qaramada Midoobay, ayaa soo dhaweyey doorashooyinka sida guusha leh ku soo dhammaaday ee guddoonada Aqalka Sare iyo Golaha Shacabka ee dalka. Warbixin wadajir ah, ayey saaxiibbadu ku bogaadiyeen Guddoonada iyo Ku-xigeenada ee goor dhaw la doortay maadaama ay la wareegeen mas’uuliyadaha xilligan adag ee ay Soomaaliya ku jirto. “Kadib dib-u-dhacyadii dheeraa iyo caqabadihii doorashada xubnaha baarlamaanka, doorashada hoggaanka baarlamaanku waa guul weyn. Waxa aan u mahad celineynaa dhammaan dadaallada dhammaan dadka Soomaalida ee ka qeyb qaatay dhameystirka doorashooyinkan baarlamaan” ayey saaaxiibbadu raaciyeen. Waxa ay sidoo kale boorriyeen in doorashada madaxweynaha markan loo soo afmeero si deg deg ah, nabad ah laguna kalsoonaan karo, si markaasi madaxda la soo doortay ay wax uga qabtaan arrimaha hortabinta u leh qaranka. |
|
|
|
||
