Hargeysa – Booqasho uu maanta ku tegay Hargeysa, mas'uul sare oo ka tirsan Qaramada Midoobay ayuu ku ballan qaaday inay hay’adda adduunka gacan ka geysan doonto dadaallada dib loogu dhisayo suuqa Waaheen oo dhawaan dab burburiyay.

“Waxaan halkan ugu horrayn dib ugu xaqiijinayaa saaxiibadeenna dawladda Somaliland, bulshada rayidka ah, dadka ganacsatada ah cid kasta oo ay dhibaatada saameysay, in QM halkan joogto, taasna waannu ku wada jirnaa,” Isku-duwaha Qaramada Midoobay ee Soomaaliya, Adam Abdelmoula ayaa yiri isagoo booqanayay burburka suuqa.

Suuqa Waaheen oo ku yaalla bartamaha magaalada Hargeysa oo ku fidsan in ka badan shan KM oo isku wareeg ah, ayaa ahaa suuqa ugu weyn Somaliland. Waxa uu door muhiim ah ku lahaa dhaqaalaha gudaha, iyadoo lagu qiyaasay 5,000 oo meherado in ay ku yaalleen, oo soo jiidanayay iibiyeyaal iyo dukaamaysato ka imaanayay magaalada iyo bulshada ku xeeran. Waxaa lagu qiyaasaa in suuqa uu dakhli siinayay 17,000 oo isugu jira ganacsato iyo shaqaale, iyadoo qoysaskooda tirada lagu darsanayo, wadar ahaan ku-dhowaad ​​136,000 oo qof ayuu si toos ah u saameeyay.

Intii ay ku sugnaa goobaha burburay, ayuu mas'uulka Qaramada Midoobay ka naxay waxa uu arkay iyo waxa uu maqlay.

“Markii ugu horreysay, waxaan oran karaa aad uguma faraxsani joogitaanka Hargeysa. Weligay sidan hore uma oran. Waxay u egtahay goob dagaal; waxa aad gadaashayda ku aragtaan waa magaalo burbursan. Hargeysa waxay ahaan jirtay xarun ganacsi oo nolol ka jirta. Waxay ahaan jirtay xudun weyn... In la arko dhammaan wixii ay dhisteen dadkan adkaysiga leh ee 30 sano ka hor kor ku baaba’aya qiiqa hal habeen ah runtii waa qalbi jab,” ayuu yiri Md. Abdelmoula, oo sidoo kale ah ku xigeenka ergayga gaarka ah ee xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay u qaabilsan Soomaaliya ahna Isku-duwaha  arrimaha bini'aadannimada ee Soomaaliya.

Qiimaynta wadajirka ah

Booqashada Md. Abdelmoula ayaa daba socotay booqasho toddobaad qaadatay oo ay ku tageen koox khubarro ah oo ka socday Qaramada Midoobay, kuwaas oo la shaqaynayay mas'uuliyiinta Somaliland iyo guddiga gurmadka dabka, si ay u qiimeeyaan taageerada degdegga ah, xilliga dhexe iyo muddada fog ee loo baahan yahay si loo caawiyo dadka uu dabku saameeyay.

Kooxda Qaramada Midoobay waxaa ka mid ahaa shaqaale ka kala socday sagaal hay'adood oo Qaramada Midoobay ah, sanduuqyo iyo barnaamijyo - Barnaamijka Horumarinta QM (UNDP), UN-Habitat, Hay'adda Cuntada iyo Beeraha (FAO), Ururka Shaqaalaha Caalamiga ah (ILO), UN Women, Ururka Caafimaadka Adduunka (WHO). WHO), Sanduuqa Horumarinta Ra’samaalka ee QM (UNCDF), Hay’adda Socdaalka Adduunka (IOM), Xafiiska Guddoomiyaha Sare ee Qaramada Midoobay ee Xuquuqda Aadanaha (OHCHR) iyo Hawlgalka Kaalmaynta Qaramada Midoobay ee Soomaaliya (UNSOM).

Qiimayntan hordhaca ah ee wadajirka ah ayaa loogu soo bandhigay deeq bixiyayaasha caalamiga ah kulan ka dhacay Nairobi todobaadkii hore. Kooxda Qaramada Midoobay iyo bahwadaagteeda ayaa sii wada xog-ururinta, iyagoo sidoo kale si wada jir ah warbixin qiimayneed faahfaahsan ugala shaqeynaya saaxiibada Somaliland.

Muddo gaaban ilaa muddo dheer

Isku duwaha Qaramada Midoobay ayaa intii uu Hargeysa ku sugnaa waxa uu kulan la qaatay Wasiirka Qorshaynta iyo Horumarinta Qaranka Cumar Cali Cabdillaahi oo ay ka wadahadleen taageeradaasi. Waxa uu u soo jeediyay Qaramada Midoobay kaalmo farsamo oo ku saabsan qaabaynta iyo dib-u-dhiska goob suuqeed cusub oo ammaan ah.

Muddada dhexe, waxaan sii wadi doonnaa iskaashiga dawladda dhexe iyo dawladda hoose si loo arko in Qaramada Midoobay ay gacan ka geysanayso talooyinka farsamo ee looga baahan yahay naqshadaynta suuqa dabka iska caabbin kara, casri ah oo waafqasan heerarka badbaadada ee ugu wanaagsan,” ayuu yiri Md. Abdelmoula.

Waxa uu intaa ku daray in suuqan cusub sidoo kale noqon doono mid deegaan ahaan u wanaagsan, oo ay geli karaan karaan dadka naafada ah, iyo dhismooyin u gaar ah haweenka, iyadoo sidoo kale lagu dari doono hiddaha iyo dhaqanka deegaanka.

Sidoo kale dadaallada soo kabashada muddada dhexe iyo mudada fog, mas'uulka sare ee QM ayaa sheegay in dib-u-dhiska suuqani uu wax badan ka tari doono casharrada laga bartay in looga faa’iidaysto qaybaha kale ee magaalada Hargeysa.

"Tani waxay fursad u tahay dib-u-fikiridda ma aha oo kaliya in dib loo dhiso si ka sii wanaagsan, laakiin sidoo kale in la eego suuqyada kale, oo aan fahamsanahay inay si isku mid ah u yihiin saxmad, iyo sida aan u waasicin karno, sidee ayaan uga faa'iideysan karnaa fursadan si aan wax u wanaajino oo aan sidaas u sameyno. si loo xaqiijiyo badbaadada, laakiin sidoo kale waaritaanka si loogu daro dhaqamada ugu wanaagsan,” ayuu yiri Md. Abdelmoula.

Marka la eego taageerada deg-degga ah ee dheeraadka ah, waxa uu tilmaamay qorshaha soo kabashada si wax looga qabto baahiyaha dadka ugu nugul ee uu saameeyay dabka. Kuwaas waxaa ka mid ah kuwa maalinlaha ah mushahar qaata, milkiilayaasha ganacsiga yar yar, guryaha ay haweenku madax u yihiin, dadka gudaha ku barakacay, dadka naafada ah, qaxootiga iyo kooxaha laga tirada badan yahay.

"Kuwaas, ilaa hadda, waa kuwa ugu badan ee ay saameysay. Markaa sida ugu dhakhsaha badan aan u hubinno tirada iyo xogta la kala saarayo, waxaan si dhow ula shaqeyn doonnaa dawladda si aan u aragno in Qaramada Midoobay ay gacan ka geysato yareynta dhibaatada aadka u saameysay,” ayuu yiri Md. Abdelmoula, iyo sidoo kale. isagoo xusay in dawladdu ay lacag caddaan ah siin jirtay qaar ka mid ah dadka aadka ugu baahan.

Intii uu Hargeysa joogay, waxa uu mas'uulka sare ee Qaramada Midoobay la kulmay ku xigeenka duqa Hargeysa, Khadar Axmed Cumar, iyo xildhibaanno ka tirsan golaha deegaanka, iyo sidoo kale xubno ka tirsan guddiga gurmadka.

“Guud ahaan khasaaraha hantiyeed iyo khasaaraha ka dhashay dabkii ka kacay suuqa Waaheen ayaa lagu qiyaasay inta u dhexeysa 1.5 ilaa 2 bilyan oo dollar. Ilaa hadda waxa na soo gaaray wax ka yar 20 milyan oo dollar, markaa waxaan caalamka ka codsanaynaa inay gacan naga siiyaan dib u dhiska suuqa iyo sidoo kale in la taageero cid kasta oo hanti ka baxday,” ayuu yiri ku xigeenka duqa Hargeysa.

Waxa uu intaas ku daray in liiska la soo gabagabeeyay ay ku dhow yihiin 5,000 oo qof oo loo aqoonsaday inay yihiin dhibbanayaal ku hanti beelay dabka, sidoo kalena ay jiraan dad kale oo badan oo ay saamaysay kuwaas oo ka shaqayn jiray goobo ganacsi oo ku yaalla suuqa.

Suuqa Waaheen ayaa marka laga yimaaddo dhinaca nolosha kumannaan qof oo deegaanka ah, waxa uu ahaa il dhaqaale oo aad u badan oo ka soo gala dawladda hoose ee Hargeysa, iyo sidoo kale dakhliga guud ee dawladda. Rugta Ganacsiga, Wershadaha iyo Beeraha ee Somaliland ayaa ku qiyaasay in dabku uu 40 ilaa 50 boqolkiiba dhaqaalaha magaalada uu burburiyay.

Sida laga soo xigtay guddiga gurmadka Somaliland ee loo aasaasay in uu horseed u noqdo gurmadka degdegga ah iyo qorshaynta dib-u-dhiska suuqa, badeecadaha badan ee baaba’ay ayaa sababay yaraanshaha iyo sicir-bararka Hargeysa.